Viconship tiếp tục gia tăng sở hữu Hải An

Giáo sư giàu nhất Việt Nam: Top 5 trên sàn chứng khoán, sắp là tỷ phú USD

Ông Hồ Xuân Năng - Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Phenikaa và Chủ tịch HĐQT CTCP Vicostone - vừa được công nhận đạt chuẩn giáo sư năm 2025 là người từng nằm trong top 5 giàu nhất trên sàn chứng khoán.

Giáo sư giàu nhất Việt Nam

Theo danh sách ứng viên giáo sư, phó giáo sư năm 2025 được Hội đồng Giáo sư Nhà nước thông qua, PGS.TS Hồ Xuân Năng, Chủ tịch HĐQT Vicostone, đơn vị thuộc Tập đoàn Phenikaa, đạt chuẩn chức danh giáo sư năm 2025.

Ông Hồ Xuân Năng sẽ chính thức được công nhận đạt tiêu chuẩn giáo sư đợt xét năm 2025 sau khi Chủ tịch Hội đồng Giáo sư nhà nước, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn ký quyết định công nhận ứng viên đạt chuẩn giáo sư.

Khi đó, ông Hồ Xuân Năng sẽ trở thành giáo sư giàu nhất tại Việt Nam, với khối tài sản gần 6.600 tỷ đồng (tính đến ngày 6/11 theo giá trị cổ phiếu VCS).

Ông Hồ Xuân Năng sinh năm 1964 tại xã Yên Thắng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định (cũ). Ông tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, ngành Động cơ đốt trong vào tháng 5/1986 và bảo vệ luận án tiến sĩ Kỹ thuật cơ khí - động lực tại ngôi trường này năm 1992. Ông có bằng đại học tại chức ngoại ngữ tại Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội (1988).

​Ông Hồ Xuân Năng

Năm 2022, ông được công nhận phó giáo sư. Hiện ông Năng là giảng viên, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Phenikaa; trước đó, ông giữ chức Chủ tịch HĐQT và Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Công nghệ Phenikaa.

Ông chủ hệ sinh thái Phenikaa

Ông Hồ Xuân Năng nổi tiếng trên thị trường chứng khoán với biệt danh “Năng Do Thái” sau thương vụ thâu tóm ngược kinh điển doanh nghiệp sản xuất đá nhân tạo Vicostone hồi cuối năm 2014.

Lãnh đạo công ty con là ông Hồ Xuân Năng - khi đó là Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Vicostone đã nắm 90% vốn điều lệ công ty mẹ Phenikaa, qua đó trở thành người có quyền lực lớn nhất tại cả Phenikaa và Vicostone.

Sau khi về Phenikaa, Vicostone đã hoàn toàn lột xác. Từ năm 2017, quy mô lợi nhuận của doanh nghiệp này đã vượt lên trên 1.000 tỷ đồng và đạt hơn 1.770 tỷ đồng vào năm 2021. Với lợi nhuận khủng trên dưới nghìn tỷ đồng mỗi năm đến từ Vicostone, Phenikaa đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực mới, gần nhất là bất động sản.

Cổ phiếu VCS ghi nhận đỉnh cao gần 140.000 đồng/cp (giá điều chỉnh) hồi tháng 4/2018 và ở thời kỳ đỉnh cao này, Vicostone của ông Hồ Xuân Năng ghi nhận vốn hóa lên tới hơn 22.000 tỷ đồng, tương đương gần 1 tỷ USD. Khi đó, ông Năng trực tiếp và gián tiếp sở hữu khoảng 120 triệu cổ phiếu VCS, tương đương khoảng 17.000 tỷ đồng (khoảng 750 triệu USD).

Tuy nhiên, tài sản của ông Năng hiện chỉ tính dựa trên số cổ phiếu Vicostone mà doanh nhân gốc Nam Định này nắm giữ. Trong khi đó, hệ sinh thái Phenikaa được đánh giá có quy mô lớn hơn, với mảng giáo dục và startup Phenikaa X...

Sau một thập kỷ về tay ông Hồ Xuân Năng, hệ sinh thái Phenikaa giờ đây còn bao gồm: Trường Đại học Phenikaa (tiền thân là Trường Đại học Thành Tây), CTCP Đầu tư Giáo dục Phenikaa, CTCP Kiểm định và Chứng nhận Phenikaa, CTCP Điện tử Phenikaa, Viện Nghiên cứu & Công nghệ Phenikaa, CTCP Phenikaa-X.

Cơ hội lọt top 10 tỷ phú USD Việt

Phenikaa-X không chỉ cho ra mắt xe tự hành thông minh cấp độ 4 "Made-in-Vietnam" mà gần đây mở rộng ra nhiều lĩnh vực như máy bay không người lái (drone), giải pháp thành phố thông minh (smart city)...

Phenikaa-X cũng đã nghiên cứu và phát triển giải pháp robot tự hành 100% đầu tiên của Việt Nam tại nhà máy Samsung Electronics mang tên AMR Pallet Mover, có khả năng chịu tải trọng lên đến 1.000kg, không cần bất cứ ai điều khiển, có thể hoàn toàn tự động tìm đường đi, lấy và chuyển hàng. Gần đây, Phenikaa-X đang triển khai robot tự hành trong lĩnh vực y tế.

Tham vọng trong lĩnh vực giáo dục đại học của ông Hồ Xuân Năng là rất lớn với quy mô ngành đào tạo liên tục mở rộng. Trường Đại học Phenikaa hiện có 55 ngành/chương trình đào tạo sau 17 năm thành lập, tuyển sinh hơn 10.000 chỉ tiêu/năm, cùng 3 viện nghiên cứu.

Phenikaa cũng hoạt động trong mảng bất động sản với dự án tổ hợp văn phòng, khách sạn và căn hộ cao cấp Endless Skyline West Lake ở quận Tây Hồ, Hà Nội. Dự án do CTCP Nam Hưng, thành viên Tập đoàn Phenikaa xây dựng, phát triển với quy mô 3626,8m2 gồm 150 căn hộ thương mại, 56 căn hộ cho thuê và 150 phòng khách sạn. Dự án được hoàn thiện móng vào cuối năm 2023 và mở bán vào đầu năm 2024, giá lên tới cả trăm triệu đồng mỗi mét vuông.

Hồi năm 2018, ông Hồ Xuân Năng từng có tài sản đạt 750 triệu USD và lọt top 5 giàu nhất trên thị trường chứng khoán khi đó. Ông từng được kỳ vọng có thể trở thành tỷ phú USD thứ ba tại Việt Nam trong cùng năm, sau tỷ phú Phạm Nhật Vượng và chủ tịch Tập đoàn Hòa Phát (HPG) Trần Đình Long.

Tuy nhiên, tài sản của ông Năng sau đó suy giảm theo sự giảm giá của cổ phiếu Vicostone (VCS) và một lượng lớn tài sản này đổ vào lĩnh vực đào tạo chưa được tính đến. Nếu mảng giáo dục và công nghệ của ông Năng lên sàn, nhiều khả năng "ông trùm" ngành đá ốp cũng lọt danh sách tỷ phú USD của Forbes.

Chủ tịch Vicostone Hồ Xuân Năng đạt chuẩn giáo sư năm 2025

Ông Hồ Xuân Năng, Chủ tịch HĐQT Vicostone (thuộc Tập đoàn Phenikaa), vừa đạt chuẩn chức danh giáo sư năm 2025, theo danh sách của Hội đồng Giáo sư Nhà nước.

Sinh năm 1964 tại Ninh Bình, ông Năng tốt nghiệp và bảo vệ tiến sĩ ngành Cơ khí động lực tại ĐH Bách khoa Hà Nội, từng giảng dạy ở nhiều trường đại học và hiện là Chủ tịch Hội đồng trường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Công nghệ Phenikaa.

Ngoài sự nghiệp học thuật, ông còn là doanh nhân nổi tiếng, từng thâu tóm Vicostone năm 2014 và hiện sở hữu khối tài sản ước tính gần 9.000 tỷ đồng, nằm trong top người giàu nhất sàn chứng khoán Việt Nam.

Báo điện tử Dân Trí

Tỷ phú sở hữu khối tài sản 9.000 tỷ đồng đạt chuẩn giáo sư 2025

Lãi sau thuế nửa đầu năm của CTCP Tập đoàn Phượng Hoàng Xanh A&A (Phenikaa Group) giảm 58% so với cùng kỳ, chủ yếu do lỗ vận hành từ Bệnh viện Đại học Phenikaa tại Hà Nội.

Theo báo cáo gửi Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), lợi nhuận của Phenikaa Group giảm mạnh so với mức 576 tỷ đồng cùng kỳ năm trước. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) cũng thu hẹp từ 6.4% xuống 2.6%.

Trong báo cáo mới đây, VIS Rating cho biết, Bệnh viện Đại học Phenikaa tại Hà Nội mới vận hành thử từ tháng 12/2024, khiến chi phí ban đầu cao, kéo biên EBITDA nửa đầu năm 2025 của Tập đoàn giảm từ 43% (năm 2024) xuống 37% và làm dòng tiền hoạt động suy yếu.

Tính đến cuối tháng 6, vốn chủ sở hữu của Phenikaa Group hơn 9.2 ngàn tỷ đồng, gồm 3 ngàn tỷ đồng vốn điều lệ và 4.2 ngàn tỷ đồng lợi nhuận chưa phân phối lũy kế. Nợ phải trả tăng đáng kể, trong đó dư nợ trái phiếu riêng lẻ tăng từ 900 tỷ đồng lên 1.42 ngàn tỷ đồng, còn nợ vay ngân hàng tăng thêm 1.28 ngàn tỷ đồng, lên 5.1 ngàn tỷ đồng. Quy mô tổng tài sản khoảng 18 ngàn tỷ đồng, với nghĩa vụ nợ gần tương đương vốn chủ sở hữu.

Lợi nhuận bán niên 2025 của Phenikaa Group giảm sâu

Xuất phát điểm từ mảng sản xuất đá nhân tạo gốc thạch anh, Phenikaa Group mở rộng sang giáo dục và y tế từ năm 2018. Tập đoàn hiện có hơn 30 đơn vị thành viên trong và ngoài nước, với doanh thu bình quân hằng năm khoảng 4-5 ngàn tỷ đồng.

Trái ngược với y tế, mảng giáo dục đang trở thành động lực tăng trưởng mới khi đóng góp lớn thứ hai vào doanh thu và lợi nhuận. Năm 2024, doanh thu lĩnh vực này tăng 77% lên 665 tỷ đồng nhờ tuyển sinh đại học sôi động, với quy mô sinh viên tăng 44% đạt 26,000 người và dự kiến đạt 34,000 người trong năm 2025. Phenikaa Group cũng đầu tư khu ký túc xá và phòng thực hành y khoa mới, dự kiến hoàn thành năm 2026, nhằm mở rộng cơ sở đào tạo.

Ở mảng chủ lực đá nhân tạo, Mỹ vẫn là một trong những thị trường xuất khẩu chính của Phenikaa Group, song nửa đầu năm 2025 ghi nhận doanh số suy giảm do chi tiêu xây dựng nhà ở chững lại và hàng xuất khẩu chịu thuế bổ sung 10%. VIS Rating đánh giá doanh thu mảng đá nhân tạo tại Mỹ sẽ phụ thuộc vào sức mua của người tiêu dùng và chính sách thuế mới. Doanh nghiệp kỳ vọng các đợt hạ lãi suất sắp tới sẽ kích cầu, giúp doanh thu ổn định hơn từ năm 2026.

Tác động từ kết quả yếu của tập đoàn mẹ cũng thể hiện tại Vicostone - công ty con mà Phenikaa sở hữu 84.15%. Lợi nhuận sau thuế 6 tháng của VCS giảm 18% còn 375 tỷ đồng, thấp nhất từ năm 2016. Đà suy giảm kéo dài đến quý 3 với lợi nhuận 135 tỷ đồng, giảm 17%, do chi phí vận hành và giá vốn tăng, khiến lợi nhuận 9 tháng xuống mức thấp nhất gần 1 thập kỷ.

Trong 12-18 tháng tới, đơn vị xếp hạng tín nhiệm nhận định biên lợi nhuận và dòng tiền của Phenikaa Group sẽ dần phục hồi nhờ mảng giáo dục tăng trưởng, lỗ mảng y tế thu hẹp khi bệnh viện đi vào vận hành toàn diện từ tháng 11/2025.

Lợi nhuận 9 tháng của VCS tiếp tục suy giảm

Tử Kính

FILI - 07:11:00 04/11/2025

Đại gia Hồ Xuân Năng giàu cỡ nào?

Trước khi trở thành ứng viên được đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư năm 2025, ông Hồ Xuân Năng đang là một trong những đại gia sở hữu khối tài sản lên tới cả nghìn tỷ đồng trên sàn chứng khoán Việt Nam.

Mới đây, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đã công bố danh sách ứng viên được Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh Giáo sư, Phó Giáo sư năm 2025.

Đáng chú ý, trong danh sách đề cử của Hội đồng Giáo sư liên ngành Cơ khí - Động lực, ông Hồ Xuân Năng của Đại học Phenikaa là cái tên đứng đầu tiên.

Theo giới thiệu, ông Hồ Xuân Năng sinh ngày 04/11/1964, quê quán tại Yên Thắng, Ý Yên, Nam Định và nay là xã Vạn Thắng, tỉnh Ninh Bình. Trong hồ sơ ứng viên, ông cho biết đã có 18 năm 3 tháng tham gia đào tạo đại học và sau đại học. PGS. TS Hồ Xuân Năng bắt đầu công tác tại Đại học Phenikaa từ tháng 7/2017, với vai trò giảng viên kiêm Chủ tịch Hội đồng trường.

Từ tháng 7/2020 đến nay, ông vừa là giảng viên kiêm Chủ tịch Hội đồng trường, Tổng giám đốc Đại học Phenikaa. Ông cũng là Ủy viên Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực nhiệm kỳ 2022-2026.

Không chỉ là nhà khoa học, ông Hồ Xuân Năng còn là doanh nhân nổi tiếng trong lĩnh vực vật liệu xây dựng cao cấp. Ông Năng từng giữ chức Phó chánh văn phòng Tổng công ty Vinaconex; Giám đốc Nhà máy đá ốp lát cao cấp Vinaconex (nay là CTCP Vicostone).

Từ tháng 6/2014 đến nay, PGS.TS Hồ Xuân Năng giữ vai trò Chủ tịch HĐQT CTCP Vicostone (VCS). Từ tháng 12/2016, ông cũng là Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc CTCP Tập đoàn Phượng Hoàng Xanh A&A.

Theo báo cáo quản trị 6 tháng đầu năm của VCS, ông Hồ Xuân Năng đang trực tiếp nắm giữ gần 6 triệu cổ phiếu VCS, tương đương tỷ lệ nắm giữ chiếm 3,74%. Trong khi đó tại thời điểm tháng 8/2019, Công ty cổ phần Tập đoàn Phượng Hoàng Xanh A&A do ông Năng giữ vị trí Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc có vốn điều lệ 3.000 tỷ đồng. Hiện doanh nghiệp đang nắm giữ tới gần 135 triệu cổ phiếu VCS, tương đương tỷ lệ nắm giữ chiếm 84,15%.

Tính theo giá thị trường kết phiên giao dịch ngày 10/10, khối tài sản trực tiếp và gián tiếp do ông Hồ Xuân Năng đang nắm giữ tại VCS có giá trị hơn 6.700 tỷ đồng.

Về kết quả kinh doanh, trong 6 tháng đầu năm 2025, VCS ghi nhận doanh thu thuần hơn 2.136 tỷ đồng, giảm 4,97% so với cùng kỳ. Trong kỳ, chi phí bán hàng tăng mạnh từ gần 88,5 tỷ đồng lên hơn 104 tỷ đồng, tương đương tăng 17,79% khiến lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp chỉ còn hơn 447 tỷ đồng, tương đương giảm 17,32% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế ghi nhận gần 375 tỷ đồng, giảm 17,83% so với cùng kỳ.

Giải trình về kết quả kinh doanh thụt lùi, đại diện VCS cho biết tổng lợi nhuận trước thuế và lợi nhuận sau thuế giảm mạnh so với cùng kỳ là do doanh thu bán hàng giảm, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí tài chính tăng mạnh.

Một cổ phiếu hưởng lợi khi FED hạ lãi suất!

Không phải BĐS, không phải Bank hay chứng khoán, mà đây là cổ phiếu hưởng lợi trực tiếp khi FED hạ lãi suất.

Ấn Độ, Việt Nam và Tây Ban Nha là 3 nước xuất khẩu đá thạch anh lớn nhất vào Mỹ.

Việc FED hạ lãi suất sẽ tác động mạnh đến thị trường Mỹ, đặc biệt là nhu cầu xây mới/sửa chữa hạ tầng, nhà cửa. Tại Việt Nam, chúng ta có rất nhiều các DN xuất khẩu, tuy nhiên khi đầu tư vào thị trường chứng khoán thì chúng ta chỉ cần quan tâm 2 mã đó là VCS và PTB.

VCS đang được định giá rẻ; mua 52.x hôm nay là điểm mua tốt cho mục tiêu ngắn - trung và dài hạn.

"Canh tác carbon" (Carbon farming) - cụm từ này đang dần trở nên quen thuộc trong giới đầu tư và chính sách tại Việt Nam khi đất nước đang bước vào hành trình xây dựng thị trường carbon nội địa.

Với cam kết Net Zero vào năm 2050 và sự thành công của việc bán 10.3 triệu tín chỉ carbon rừng cho World Bank với giá trị 51.5 triệu USD, Việt Nam đang đứng trước cánh cửa mới của nền kinh tế xanh[1]. Tuy nhiên, phía sau những con số ấn tượng này là một thị trường còn đầy những khoảng trống pháp lý và thách thức kỹ thuật cần được giải quyết một cách triệt để.

Mỏ vàng tiềm năng hay sân chơi chưa rõ luật?

Bản chất của "canh tác carbon" là việc thực hiện các hoạt động nông-lâm nghiệp nhằm hấp thụ CO₂ khỏi khí quyển và lượng hóa thành tín chỉ carbon có thể giao dịch. Theo định nghĩa trong khung pháp lý Việt Nam, tín chỉ carbon là chứng chỉ thương mại đại diện cho quyền phát thải một tấn CO₂ hoặc lượng khí nhà kính tương đương. Trong lĩnh vực nông-lâm nghiệp, điều này bao gồm các hoạt động như trồng rừng, nông nghiệp tái tạo, quản lý đất ngập nước và cải thiện quản lý rừng hiện có.

Thị trường carbon toàn cầu được chia thành hai phân khúc chính. Thị trường bắt buộc (compliance market) dành cho doanh nghiệp thuộc danh sách kiểm kê khí nhà kính bắt buộc, nơi họ phải mua tín chỉ để bù đắp lượng phát thải vượt hạn ngạch được phân bổ. Thị trường tự nguyện (voluntary carbon market) phục vụ các công ty muốn tự nguyện bù đắp dấu chân carbon để đạt mục tiêu ESG.

Hiện tại, tín chỉ từ nông-lâm nghiệp Việt Nam chủ yếu tham gia vào thị trường tự nguyện với mức giá khoảng 5 USD/tấn CO₂[2], thấp hơn đáng kể so với thị trường bắt buộc nhưng phù hợp với năng lực và khung pháp lý hiện hành của Việt Nam.

Vai trò của các tiêu chuẩn quốc tế như Verra (VCS) và Gold Standard trở nên then chốt để đảm bảo tính minh bạch và giá trị của tín chỉ. Theo quy trình Verra, mỗi đơn vị tín chỉ carbon được xác minh (VCU) đại diện cho 1 tấn CO₂ và được gán số sê-ri duy nhất để theo dõi trong suốt vòng đời. Quá trình này đòi hỏi sự xác thực từ các tổ chức kiểm định độc lập được công nhận (VVB), đảm bảo tính toàn vẹn và độ tin cậy của tín chỉ. Gold Standard cũng áp dụng quy trình tương tự nhưng với trọng tâm lớn hơn vào các tác động phát triển bền vững[3].

Tín chỉ carbon từ các giải pháp dựa vào thiên nhiên (Nature-Based Solutions) được các tập đoàn đa quốc gia ưa chuộng để thực hiện mục tiêu ESG. Theo báo cáo từ World Bank, các dự án REDD+ và trồng rừng không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mang lại các đồng lợi ích về bảo tồn đa dạng sinh học và cải thiện sinh kế địa phương. Điều này giải thích tại sao các công ty như Microsoft, Shell và Apple tích cực tìm kiếm các tín chỉ từ dự án bảo vệ rừng và nông nghiệp bền vững, bất chấp mức giá cao hơn so với các dự án công nghiệp truyền thống[4].

Bức tranh thị trường và những người chơi tiên phong

Thương vụ bán 10.3 triệu tín chỉ ER cho World Bank thông qua Thỏa thuận ERPA đã trở thành case study "sống" quan trọng nhất của Việt Nam trong lĩnh vực carbon rừng. Dự án này bao gồm 6 địa phương thuộc vùng Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, nay là thành phố Huế trực thuộc trung ương), với mục tiêu giảm 10.3 triệu tấn CO₂ trong giai đoạn 2018-2024.

Kết quả thực tế đã vượt xa kỳ vọng, với 16.21 triệu tấn CO₂ được giảm chỉ trong giai đoạn 2018-2019, tạo ra 4.91 triệu tín chỉ carbon dư thừa mà Việt Nam có thể bán cho các bên thứ ba[5].

Quy trình thực hiện dự án theo phương pháp luận của FCPF đòi hỏi hệ thống đo đếm, báo cáo và thẩm định (MRV) nghiêm ngặt. Cơ chế chia sẻ lợi ích được thiết kế thông qua quá trình tham vấn cộng đồng minh bạch, đảm bảo 70,055 chủ rừng và 1,356 cộng đồng gần rừng được hưởng lợi trực tiếp[6]. Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam (VNFF) đóng vai trò trung gian trong việc phân phối 95% doanh thu cho các tỉnh để chi trả cho người dân, trong khi 5% còn lại được sử dụng cho các hoạt động quản lý[7].

Hệ sinh thái thị trường carbon Việt Nam hiện tại gồm nhiều nhóm tác nhân khác nhau. Về phía cung, có các hộ gia đình và cộng đồng giữ rừng, các công ty trồng rừng và doanh nghiệp nông nghiệp lớn. Các tổ chức phát triển dự án như South Pole, Emergent đóng vai trò trung gian quan trọng, giúp áp dụng phương pháp luận quốc tế và thực hiện thủ tục đăng ký tín chỉ.

Về phía cầu, ngoài World Bank, các tập đoàn quốc tế và định chế tài chính đang bắt đầu quan tâm đến tín chỉ carbon "made in Vietnam".

Vai trò quản lý Nhà nước được tập trung về Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan chịu trách nhiệm toàn diện từ việc chủ trì các dự án carbon rừng đến quản lý hệ thống đăng ký tín chỉ quốc gia. Mảng tài chính và chi trả lợi ích do Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam (VNFF) thực hiện[8].

Tiềm năng mở rộng ra các lĩnh vực khác của nông nghiệp Việt Nam là rất lớn. Với gần 13 triệu hecta đất nông nghiệp và hơn 118 triệu tấn phụ phẩm cây trồng hàng năm, Việt Nam có thể phát triển các dự án carbon từ trồng lúa giảm phát thải, canh tác cà phê-hồ tiêu theo hướng tái tạo và phục hồi rừng ngập mặn. Các phương pháp luận như VM0044 (chuyển hóa chất thải hữu cơ thành biochar) và VM0051 (quản lý ruộng lúa giảm methane) của Verra đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các kỹ thuật này[9].

Công nghệ hiện đại đang đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường tính chính xác và giảm chi phí cho hệ thống MRV. Viễn thám vệ tinh giúp theo dõi diện tích rừng và độ che phủ một cách liên tục, trong khi trí tuệ nhân tạo có thể phân tích dữ liệu lớn để dự báo xu hướng phát thải. Công nghệ blockchain được kỳ vọng sẽ tăng cường tính minh bạch trong giao dịch tín chỉ và ngăn chặn tình trạng tính toán trùng lặp.

Nút thắt pháp lý và rào cản thực thi

Rào cản lớn nhất cản trở sự phát triển của thị trường carbon Việt Nam là sự không rõ ràng về quyền sở hữu tín chỉ carbon. Câu hỏi then chốt vẫn chưa được giải đáp: tín chỉ thuộc về người dân trồng/giữ rừng, Nhà nước với tư cách đại diện chủ sở hữu rừng, hay doanh nghiệp đầu tư dự án?

Theo dự thảo Nghị định về dịch vụ lưu giữ và tăng trữ lượng carbon rừng đang được xây dựng, trong trường hợp rừng trồng do hộ gia đình tự đầu tư, tín chỉ carbon sẽ được coi là tài sản tư nhân với đầy đủ quyền giao dịch. Tuy nhiên, đối với đất rừng thuộc sở hữu Nhà nước, cơ chế chia sẻ lợi ích vẫn còn nhiều tranh luận.

Thách thức về năng lực kỹ thuật, Việt Nam hiện chưa có hệ thống MRV cấp quốc gia được quốc tế công nhận, mặc dù các dự án CDM đã có kinh nghiệm về MRV ở cấp dự án. Chi phí thẩm định theo tiêu chuẩn quốc tế có thể lên đến hàng ngàn USD cho mỗi dự án, tạo rào cản đặc biệt lớn đối với các dự án quy mô nhỏ của nông dân. Việc thiếu các tổ chức kiểm định (VVB) có trình độ trong nước buộc nhiều dự án phải thuê chuyên gia quốc tế, làm tăng chi phí và kéo dài thời gian thực hiện.

Hai nguyên tắc cốt lõi của thị trường carbon - "tính bổ sung" (additionality) và "tính lâu dài" (permanence) - đặt ra những thách thức đặc thù đối với Việt Nam. Tính bổ sung đòi hỏi chứng minh rằng dự án thực sự tạo ra lợi ích giảm phát thải mới, không phải là những gì sẽ xảy ra dù không có dự án. Với bối cảnh Việt Nam đã có nhiều chương trình bảo vệ rừng từ trước, việc chứng minh tính bổ sung trở nên phức tạp. Tính lâu dài yêu cầu đảm bảo lượng carbon được lưu trữ không bị mất do cháy rừng, thay đổi mục đích sử dụng đất hay các yếu tố bất khả kháng khác[10].

Mâu thuẫn về "tính trùng" (double counting) giữa việc bán tín chỉ ra thị trường quốc tế và việc sử dụng để hoàn thành mục tiêu NDC quốc gia đang trở thành vấn đề bức xúc. Theo nghiên cứu mới nhất, nếu Việt Nam giữ lại 50% tín chỉ cho mục tiêu NDC, có thể đáp ứng được 62% mục tiêu NDC vô điều kiện; trong khi giữ lại 30% chỉ đạt 37.3%[11]. Cơ chế điều chỉnh tương ứng (corresponding adjustments) được đề xuất trong dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 06/2022/NĐ-CP nhằm đảm bảo tính minh bạch và tránh tính toán trùng lặp[12].

Mô hình "canh tác carbon" của Australia đã trở thành một ngành công nghiệp quy mô lớn nhờ vào khung pháp lý rõ ràng. Quỹ Giảm phát thải (Emissions Reduction Fund - ERF) của Australia hoạt động dựa trên Đạo luật Tín chỉ Carbon 2011, quy định chi tiết về quyền sở hữu tín chỉ, phương pháp luận và cơ chế thị trường. Kể từ khi thành lập, ERF đã phát hành hơn 108 triệu đơn vị tín chỉ carbon Australia (ACCUs) và thu hút đầu tư từ cả khu vực công và tư nhân. Cơ chế đấu giá ngược của Australia cho phép chính phủ mua tín chỉ với giá thấp nhất, đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách công. So với Việt Nam, khung pháp lý của Australia tạo ra sự minh bạch tuyệt đối về quyền sở hữu tín chỉ, trong khi Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn xây dựng các quy định tương tự[13].

Xây dựng thị trường carbon nông-lâm nghiệp minh bạch và công bằng

Ưu tiên hàng đầu của Việt Nam phải là sớm ban hành các văn bản pháp quy cấp Nghị định và Thông tư quy định rõ ràng về quyền sở hữu, quyền giao dịch tín chỉ carbon và cơ chế chia sẻ lợi ích.

Theo Quyết định 232/QD-TTg được ban hành tháng 1/2025, khung pháp lý cần hoàn thiện trước tháng 6/2025 để kịp thời cho giai đoạn vận hành thí điểm. Dự thảo Nghị định về dịch vụ carbon rừng đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện cần được ưu tiên thông qua để tạo nền tảng pháp lý vững chắc.

Xây dựng hệ thống MRV quốc gia được quốc tế công nhận là nhiệm vụ cấp bách. Việt Nam cần phát triển các phương pháp luận MRV phù hợp với điều kiện trong nước, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế để giảm chi phí và tăng độ tin cậy cho các dự án.

Kinh nghiệm từ các dự án CDM và UN-REDD có thể được kế thừa và mở rộng thành hệ thống MRV toàn quốc. Việc đầu tư vào công nghệ viễn thám, AI và blockchain sẽ giúp giảm đáng kể chi phí giám sát và tăng tính minh bạch.

Mô hình hợp tác công-tư (PPP) học hỏi từ Australia có thể được áp dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam. Nhà nước sẽ tạo hành lang pháp lý và có thể đóng vai trò người mua ban đầu thông qua các cơ chế đấu giá, trong khi doanh nghiệp đầu tư công nghệ và tài chính, người dân tham gia thực hiện và hưởng lợi trực tiếp. Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam có thể được mở rộng chức năng để trở thành cơ quan trung gian quản lý các giao dịch carbon tương tự như Clean Energy Regulator của Australia.

Việc lồng ghép yêu cầu "canh tác carbon" vào các chính sách hiện hành sẽ tạo ra hiệu ứng nhân rộng. Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao giảm phát thải có thể kết hợp với các phương pháp luận carbon như kỹ thuật làm khô-ướt luân phiên (AWD) để vừa tăng năng suất vừa tạo ra tín chỉ carbon. Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững cần được điều chỉnh để tích hợp các yêu cầu MRV và quản lý carbon từ giai đoạn thiết kế[14].

Cơ hội từ tài chính khí hậu mở ra triển vọng tạo vòng tuần hoàn tài chính-môi trường bền vững. Doanh thu từ bán tín chỉ carbon có thể được tái đầu tư vào bảo vệ rừng, hỗ trợ sinh kế bền vững và khuyến khích nông nghiệp tái tạo.

Theo đánh giá sơ bộ, nếu áp dụng kịch bản mở rộng với 56 biện pháp giảm thiểu, thị trường carbon có thể đóng góp trung bình 0.43% GDP hàng năm cho Việt Nam trong giai đoạn 2025-2030[15]. Con số này không chỉ thể hiện tiềm năng kinh tế mà còn khẳng định vai trò của thị trường carbon như một công cụ tài chính mạnh mẽ để thúc đẩy chuyển đổi xanh.

Để tối ưu hóa lợi ích, các chuyên gia khuyến nghị áp dụng cách tiếp cận thận trọng với mức giới hạn giao dịch ban đầu 50%, sau đó có thể tăng dần lên 70% khi năng lực trong nước được củng cố. Đồng thời, việc áp dụng phí giao dịch hợp lý khoảng 2% sẽ tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước để tái đầu tư vào các ngành khó giảm phát thải như nông nghiệp và lâm nghiệp[16].

[1] https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2024/03/21/viet-nam-receives-51-5m-world-bank-payment-for-reducing-emissions-through-forest-preservation

[2] https://www.reccessary.com/en/news/vietnam-seeks-buyers-5-million-credits-forest-carbon-offset-exceeds-expectations

[3] https://vtn-partners.com/data/uploads/2023/11/231109-VTN_Carbon-Credit-Registration_Voluntary-Markets.pdf

[4] https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2024/03/21/viet-nam-receives-51-5m-world-bank-payment-for-reducing-emissions-through-forest-preservation

[5] https://www.reccessary.com/en/news/vietnam-seeks-buyers-5-million-credits-forest-carbon-offset-exceeds-expectations

[6] https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2024/03/21/viet-nam-receives-51-5m-world-bank-payment-for-reducing-emissions-through-forest-preservation

[7] https://www.vietdata.vn/post/vietnam-receives-41-million-from-world-bank-for-forest-carbon-credits

[8] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/co-cau-to-chuc-moi-cua-bo-nong-nghiep-va-moi-truong-tu-1-3-2025-119250301070610666.htm

[9] https://www.thitruongcarbon.com/en/2025/04/25/vietnam-offers-great-opportunities-for-carbon-projects-in-agriculture/

[10] https://greenup.asia/understanding-mrv-technology-for-carbon-credits/

[11] https://van.nongnghiepmoitruong.vn/develop-regulations-on-the-international-transfer-of-emission-reduction-results-d768823.html

[12] https://vietnamnews.vn/economy/1723761/moving-forward-with-carbon-credit-trading-regulations.html

[13] https://sprintlaw.com.au/articles/australias-emissions-reduction-fund-erf-comprehensive-guide/

[14] https://www.thitruongcarbon.com/en/2025/04/25/vietnam-offers-great-opportunities-for-carbon-projects-in-agriculture/

[15] https://vietnamnews.vn/economy/1723761/moving-forward-with-carbon-credit-trading-regulations.html

[16] https://vietnamnews.vn/economy/1723761/moving-forward-with-carbon-credit-trading-regulations.html

Nguyễn Nhiều Lộc

FILI - 09:00:00 14/09/2025